Dijital Model Fabrika yol haritamızın 11. Durağı Kanban, Heijunka ve Milk-Run. Kanban, Heijunka’nın ve Milk-Run’ın çıkış noktası diyebiliriz. Kanban atölyenin otonom bir şekilde malzeme hareketini yönetmesini, ihtiyaç olunan malzemeyi ihtiyaç olan noktada doğru zamanda olmasını sağlamak üzere dizayn edilmiş çok basit ve çok etkili bir yöntem. 2. Dünya savaşı ortamında kıt kaynakların olduğu bir zamanda hem insan, hem de malzeme kaynağından en iyi şekilde faydalanmayı sağlayan bir sistem.
Normal şartlarda bir atölyeye iş emri verildiğinde ustabaşı rolündeki biri hangi malzemenin nerede olması gerektiğine karar verir. Depodan malzeme istenip istenmemesine, eksik malzeme varsa sipariş edilip edilmemesi gibi üretimin devamlılığı için kritik kararların çıkış noktası olur ve bu bilgi oluşumunda ve hareketinde hata olursa üretimin durması gibi sorunlarla karşılaşırız. Bu sorumluluk haliyle ustabaşı, üretim şefi veya posta başı rolünü kritik bir rol haline getirir. Kurumsal mükemmellik veya yalın dönüşüm açısından da biz böyle bir kritik bağımlılığı istemeyiz. Kanban buna çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Atölye üzerinde ustabaşının sürekli hakimiyetine gerek bırakmayan atölyenin malzeme ihtiyacını otonom yönettiği bir sistemdir. Almanların deyimiyle zekâ tembeli (intelligenzfaul) bir sistemdir. Doğru işi yapmak için çok fazla bilgiye ihtiyacınız varsa ve çok fazla analiz ve değerlendirme yapmanız gerekiyorsa bu işi yapmak için kurduğunuz sistemin etkili ve etkin olmadığını söyleyebiliriz. Halbuki Kanban malzeme yönetim sistemi olarak çok etkili ve etkin bir sistemdir. Elbette ana sanayi firmalarının Kanban kullanması daha kolaydır, çünkü müşteri talebiyle hizalanan kendileri olduğu için sistemi dizayn etmek daha kolaydır ancak yine de yan sanayi firmalar da belli bir seviyeye kadar Kanban uygulayabilir.
İş hayatıma ilk başladığımda, hatta daha mezun dahi değilken, 1997’de son stajımı yaparken Kanban uygulama fırsatı buldum. Staj esnasında analiz ve sistem kurma için tüm bilgilere sahip olmak mümkün olmayacağı için en pragmatik yaklaşımı tercih ettim. Kanban’ın en basit, uygulaması en kolay şekli olan, “çift kap” sistemini devreye aldım. Atölyedeki tüm raflardaki malzemeleri çift kap prensibine göre yerleştirdikten, depoyu da bu sistemin içine dahil ettikten sonra artık atölyede malzemesiz kalma gibi bir sorun tamamen ortadan kalkmıştı. İyileştirmenin en iyisi pragmatik ve hemen devreye alınabilenidir. Çevik yaklaşımda bulunan MVP kavramı esasında yalın yaklaşımdaki Kaizen iyileştirme mantığıyla aynıdır. En hızlı fayda üretecek küçük adımları atarak iyileştirme yapmak esastır. Bu sebeple çift kap sistemine geçmek, bir işletmede daha sonra kompleks Kanban yapısına geçmeyi de kolaylaştırır.
Kanban’la yönetilen bir atölye malzeme akışının günlük, haftalık detay kapasite planlamasını yapmanın yöntemi Heijunka diyebiliriz. İçeride malzeme akışını Kanban’la yönetebiliriz ama bu malzeme hareketini müşteri talebi ile nasıl senkronize edeceğiz sorusuna cevap verir. Normalde ERP ile kapasite planlama yaptığınızda yaptığınızdan çok farkı yoktur. Amacı müşteri talebine uygun kapasite yük dengesini bulmak ve atölyeye iş emri girişini, doğru ürünün üretilmesini sağlamaktır. Kapasiteniz belli olduğuna göre, müşteri ihtiyacını da belli bir zaman dilimi içinde belli bir şablona yerleştirebiliyorsanız Heijunka yapabilirsiniz. Bu sayede küçük lotlara veya tek parça akışı üretim yapabilirsiniz. Elbette burada yine ana sanayi olmak büyük avantaj sağlar. Çalıştığım firmalardan birinde ön imalat yöneticisi ile ERP üzerinden MRP ve MRPII çalıştıran tek bölümken, haftalık olarak kapasite yük dengesi kurarak müşteri ihtiyacının üretileceğini tam güvence altına alıyorken şu gibi sorunlar yaşayabiliyorduk.
Müşterimiz konumundaki montaj atölyesi lojistik bölümü bir malzemeyi zamanında getiremediği için anlık olarak iş emri değişikliği yapabiliyordu. Haliyle müşteri anlık iş emri değiştirdiğinde bu malzeme sizin üretim programınızda yoksa veya stoktan fazla ihtiyaç varsa birdenbire eksik malzeme sorunuyla karşı karşıya kalmak mümkün oluyordu ve anlık olarak üretim programını değiştirmek gerekiyordu. Tabii böyle bir durumda ne Heijunka, ne Kanban, ne de ERP üzerinden kapasite planlama soruna çözüm olabilir. Burada soruna doğrudan müdahale edip yeni üretim programını yapmak zorunda kalırsınız. Bu gibi durumların çok yaşandığı firmalar Kanban ve Heijunka için uygun değildir. Önce sistemlerini düzeltmeleri gerekir.
Milk-Run da aynı şekilde Kanban hareketini yönetmek için gerekli bir destek unsurdur. Operatörlerin makine başından kalkmasını istemediğimiz için kart hareketini yapacak bir başka role ihtiyaç vardır ve bu rolde Milk-Run olarak adlandırılır. Böylece malzeme akışı sistemi içindeki iş akışlarındaki tüm roller sahiplerini bulmuş olur ve sistem ihtiyaçlara uygun ilerler.
– Dr. Doğan Hasan