Model Fabrika, işletmelerde operasyonel mükemmelliyet ilkelerinin, deneyimsel öğrenme tekniklerini kullanarak, ölçeklenebilir bir şekilde yaygınlaştırmasını sağlayan bir araç (ortak kullanıma yönelik bir yetkinlik merkezi) olarak tanımlanabilir.
Model Fabrikaları, işletmelerin verimliliklerini ve rekabetçiliklerini arttırmak amacıyla kurulan diğer merkezlerden ayırt eden en temel özellik deneyimsel öğrenme tekniklerini kullanmasıdır. Teori ve deneyimsel müfredatı birleştirmesi sonucunda yetkinlik kazanımlarını kalıcı hale getirilmesi hedeflenmektedir.
Model fabrikalar, diğer danışmanlık modellerinden ve teori eğitimlerinden farklı olarak deneyimsel öğrenme içerir. Ünlü filozof Konfüçyüs’ün dediği gibi “Söylersen unuturum, öğretirsen hatırlarım, beni de dahil edersen öğrenirim” sözü model fabrikadaki bütüncül uygulamalı öğretim metodolojisini desteklemektedir. Katılımcı firma temsilcileri, öğrendikleri araçları hemen öğrendikten sonra atölyede uygularlar. Yalın üretim araçlarını veya operasyonel verimlilik araçlarını kendi işletmelerinde de birebir model fabrika mentörlerinin denetiminde uygulayarak yetkinlik sahibi birey haline dönüşürler. Deneyimsel öğrenme ilkelerini baz alan model fabrika, kişilerin deneyimsel öğrenme yetkinlikleri kalıcı hale getirerek uzun vadede yetkinliklerinin ve kazanımlarının artmasını sağlayacaktır.
Model Fabrika Kuruluş Aşamaları Nelerdir?
Model Fabrika Konsept ve Eğitim Sistemi Geliştirilmesi Projesi ile Model Fabrika’nın KOBİ’lerin Sanayi 4.0’a hazırlanmalarına teşvik edecek, bu süreçte yol haritası niteliği taşıyan disiplinleri, müfredatları, teorik ve uygulamalı atölye eğitimlerini ve uygulamaları geliştirildi. Sonrasında öğren-dönüş sisteminin geliştirilmesi ile bulunduğu lokasyon çevresine sürdürülebilir başarıyı temin edecek know-how transferi ile katma değer üretimini artıracak yapı kuruldu. Bunun için yetkinlikleri artırarak yalın dönüşümü gerçekleştirmeyi mümkün kılacak müfredatın iskeletini oluşturacak eğitim sistemi geliştirildi. Aşağıdaki şekilde model fabrika yetkinlik ve dijital dönüşüm merkezi içeriği yer almaktadır.
Model Fabrika projenin fazları aşağıda açıklandığı üzere 4 aşamada ele alınmaktadır;
Konsept Geliştirme
- Hazırlık ve tanımlama aşamasına ürün seçimiyle başlanır. Ürün seçiminden sonra prototip ürün ağacı ve iş akışları oluşturulur böylece ürünü üretmek için gereken makineler ve teknoloji belirlenir.
- Seçilen ürün özelleştirilerek CAD tasarımları yapılır.
- CAD tasarımlarına göre ürünün prototipi üretilir.
- Prototip üretiminden sonra gerekli makineler, donanımlar, montaj istasyonları için teklifler alınır.
- Geleneksel üretim senaryoları, geleneksel durum fabrika yerleşim planı, prototip değer akış haritası oluşturulur.
- Makineler devreye alınır, tesis kurulur, prototip ve ön seri imalatlar gerçekleştirilir.
Teorik ve Deneyimsel Yalın ve Dijital Dönüşüm Müfredatı Geliştirme, Eğiticilerin Eğitimi
Üretim sistemine göre özel olarak eğitim müfredatı ve bu müfredattaki konuların Model Fabrika üretim sahasındaki uygulamaları geliştirilir.
- Model Fabrika eğiticilerine teorik eğitimler sınıflarda verilip uygulamaları ise gruplar halinde üretim sahasında yaptırılır.
- Mevcut durumdan, yalın duruma kadar olan geçiş süreci senaryolarla yaşatılarak, eğiticilere dönüşümü öğrenme imkânı sunulur.
- Bu eğitimleri, işletmelerin verimliliklerini ve rekabetçiliklerini arttırmak amacıyla kurulan diğer merkezlerin eğitimlerinden ayırt eden en temel özellik deneyimsel öğrenme tekniklerini kullanarak, teori ve pratiği birleştirmeleri ve bu vesileyle yetkinlik kazanımlarını kalıcı hale getirmeleridir.
Yalın Dönüşüm Öğren Dönüş Programı
- Projenin uygulanacağı işletmelerin tespit çalışmaları yapılır ve belirlenen kriterlere uygun fabrikalar listesi oluşturulur.
- Bu liste içerisinden çalışmaların başlayacağı firmalar seçilir.
- Seçilen firmalarda yalın dönüşüm çalışmalarını yürütmeleri için eğiticiler ve işletme çalışanlarının bir arada bulunduğu gruplar oluşturulur.
- Gruplar firmalarda çalışmalarını başlatırlar.
Dijital Dönüşüm Öğren Dönüş Programı
- Proje kapsamında seçilen firmalarda dijital dönüşüm çalışmalarını kurgulamak adına firmanın dijital dönüşüm olgunluk seviyesi tespit edilir.
- Olgunluk seviyesi tespiti sonucunda eksik görülen iyileştirmeye açık noktalar öncelik sırasına göre belirlenir.
- Endüstri 4.0 Değer Akış Haritası yöntemi ile Değer Zinciri Optimizasyonu
- Model Fabrika yalın üretim eğitimleri müfredatına ek olarak bu eğitimlerin dijital dönüşümü destekleme amacıyla hazırlanmış aşağıda belirtilen konu başlıklarını içeren özel uygulamalar bu program kapsamında seçilen firmalara verilir.
- MES (Üretim Yönetim Sistemi)
- Pick By Light Uygulaması
- Malzeme Akışı ve RFID Uygulaması
- Kanban Kartı / Rafları
- Akıllı Bileklik Uygulaması
- Akıllı Gözlük Uygulaması
Kuruluş Amacı nedir?
Model Fabrikaların esas amacı başta KOBİ’ler olmak üzere imalat işletmelerinin verimliliklerinin sürdürülebilir bir şekilde artırılmasına yönelik etkin bir araç olarak hayata geçirilmesidir.
Model Fabrika İle Elde Edilen Kazanımlar Nelerdir?
- Yalın Üretimin Kültürü: KOBİ ve imalat işletmelerine, Yalın Üretim ve araçlarını eğitim ve uygulama ile öğreterek Yalın Üretim Kültürünün temelleri atılır. Bu sayede tüm çalışanlara problem çözme kültürü aşılanır, ürün ve hizmet yaratma sürecinde israflardan arındırıp, sadeleştirerek sunulan değeri mükemmelleştirir ve bu yolla firma karlılığını arttırır.
- Verimlilik Etkisi: Yalın üretimden uzak kalmış sistemler etkili ve etkin olmadıkları için aslında var olan yüksek kapasitelerinin farkında değildirler. Yani verimsiz işlemektedirler. Hali hazırda bulunan dar boğazları görmezden gelip çok çalışma ve yoğun tempo ile planlananı gerçekleştirebileceklerine inanırlar. Yalın üretim ise çeşitli teknikler kullanılarak dar boğazı tespit edip eritmeyi amaçlar. Böylece daha az çalışma ile daha çok iş imkanını sunarak verimlilikte artış sağlar.
- Kapasite Ve Zaman Etkisi: Etkin kapasite kullanımı ile mevcut kaynakları daha efektif kullanarak üretim artışı sağlanır. Etkin kapasite kullanımı ile düşük envanter sonucunda alan tasarrufu sağlanır. Yalın üretim ile iş istasyonlarında dengeli bir şekilde dağılım yapılarak kapasite kullanımı daha etkili ve verimli olur. Kapasite kullanım artışıyla birlikte ürün teslim süreleri kısalır. Üretim artışı sonucunda üretim maliyetleri azalarak kar artışı elde edilir.
- Süreç Etkisi: Yalın üretim araçları kullanılarak iş yapış biçimi standartlaştırılır ve süreçlerin performans sonuçlarının izlenmesi ve değerlendirilmesi sağlanır. Süreçte oluşabilecek sapmalar önceden belirlenir ve istatiksel kontrol altına alınır. Ölçülebilirlik ile sürecin mevcut durumunun ve iyileştirme olanaklarının saptanması, süreç performansının belirlenmesi ve kullanılacak olan verilerin tanımlanması sağlanır.
- Kaynakların Kullanımına Etkisi: Yalın üretim araçları ile kaynaklar verimli ve etkin kullanılarak ürün maliyetlerinde ciddi iyileşmeler sağlanır. Çalışanlar çok fonksiyonlu ve etkin bir şekilde kullanılarak verimlilik artırılır. Kanban kontrol sistemi, prosesteki malzeme akışını kontrol etmekle beraber tedarikçilerden gelen malzemelerin alımını da düzenler. Bu sayede kaynaklar daha verimli kullanılmış olur.
- Lojistik Etkisi: Depolama, malzeme idaresi ve paketleme sürecinde yalınlaşma, temin sürelerinin kısaltılması, müşteri hizmet düzeyinin arttırılması, akış sürelerinin kısaltılması ve hızın arttırılması, stokların en aza indirilmesi, karmaşıklık derecesinin azaltılması ve ara yüzlerin en aza indirilmesi.
- Kalite Etkisi: Yerinde kalite uygulaması ile kalitesizliğin önlenmesi ile ilgili yöntemler belirlenerek, tutarlı ve sürekli gelişen kalite performansı ve müşteri memnuniyeti oluşturmada sorumluluk bilincinin önemi tanımlanır. Kalite performansındaki iyileşmeler, proses süresini kısaltmak için yapılan geliştirmelerin sürekliliğini ve etkinliğini de arttırır. Yalın üretim araçlarından birisi olan poka-yoke tekniği ile hatalar önceden önleneceğinden hatalı ürün miktarı azalır, müşteri memnuniyeti artar. Otonomasyon ile operatörden kaynaklı olabilecek (dikkatsizlik, tecrübesizlik vb.) hatalar makine tarafından giderilerek hatalı ürün miktarı azalır ve müşteri memnuniyeti artar.
- Endüstri 4.0: Sistemlerin birbiriyle iletişim halinde olması esasına dayanan Endüstri 4.0’da makineler birbiri ile iletişime geçebilecek, verilerin analizini yapacak ve gerektiğinde insana haber verecektir. Makinelerden veriler sensörler vasıtasıyla alınacak, buluta aktarılacak, MES yazılımı ile işlenecek ve yorumlanması için raporlanacaktır. Sistem daha az maliyetle çalışacak, daha çabuk üretim yapacak ve çok az fire veren bir işleyişe sahip olacaktır.
- Endüstri 4.0 Uygulama Örnekleri: Akıllı Robotlar, Otomatik yönlendirmeli araç (AGV), Pick by-light Sistemleri, Radyo Frekansı ile Tanımlama Teknolojisi (RFID), Akıllı Gözlük Uygulaması, Üretim Yönetim Sistemi (MES), Dijital İkiz Uygulaması ve Simülasyon Yapay Zekâ Uygulaması
UnoPro’nun Model Fabrika Tecrübesi
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı- Sanayi ve Verimlilik Genel Müdürlüğü’nün, Birleşmiş Milletler Kalkınma Fonu’nun ve Ticaret Sanayi Odalarının ortak paydaşı olduğu Bursa, Gaziantep, Kayseri ve Mersin illerinde model fabrikalar tarafımızca kurulmuştur. Türkiye’nin özgün, yerli ve milli Yetkinlik ve Dönüşüm Merkezlerinin (Model Fabrika) hayata geçirilme projelerinin yürütülmesi UnoPro önderliğinde gerçekleşmiştir.
Bu süreçte 4 aşamada gerçekleşen Model Fabrika kurulum sürecinin her aşaması tamamen UnoPro tecrübesi ve yetkinliği ile gerçekleştirilmiştir.
- Konsept Geliştirme
- Teorik ve Deneyimsel Yalın ve Dijital Dönüşüm Müfredatı Geliştirme, Eğiticilerin Eğitimi
- Yalın Dönüşüm Öğren Dönüş Programı
- Dijital Dönüşüm Öğren Dönüş Programı
Model fabrikaların kurulması ile birlikte Model fabrikalarda Yalın Dönüşüm eğitmen/sorumlu olarak yaklaşık 20 personel yetiştirildi. Bu eğitmenlerle birlikte Öğren Dönüş kapsamında toplamda 24 firmada Yalın Dönüşüm uygulamaları gerçekleştirildi. 4 aylık süren bu Öğren Dönüş programları kapsamında her firmada ve pilot bölgelerde yaklaşık, maliyetlerde 3% azalma, Verimlilikte (OEE) 20% artış, Kapasitede 20% artış, Kalite göstergelerinde 30% iyileşme gerçekleştirildi.
